اسلام دینی الهی و جامع است که زندگی میلیونها نفر را در سراسر جهان هدایت میکند این دین بر پایه تسلیم کامل در برابر الله یکتا و پیروی از آموزه های پیامبر اسلام حضرت محمد صلى الله عليه وسلم، بنا شده است. اسلام نه تنها به انسانها راهی روشن برای سعادت دنیوی و اخروی ارائه می دهد، بلکه مفهومی از عدالت، رحمت و برادری انسانی را ترویج میکند.
در این مقاله تلاش میکنیم تا با نگاهی جامع به مفهوم اسلام ارکان اساسی آن عقاید بنیادین و پیامهای اصلی این دین آسمانی بپردازیم و نشان دهیم که چرا اسلام دینی جهانی و جاودانه است.
تعریف اسلام
اسلام از نظر لغوی به معنای “تسلیم” شدن”، “اطاعت”، و”سلامت” است. این واژه از ریشه عربی سَلَمَ” گرفته شده و مفاهیمی چون صلح، آرامش و رهایی از مشکلات را نیز در بر میگیرد اصطلاحاً اسلام به معنای تسلیم کامل و خالصانه در برابر اراده الله یکتا و عمل به دستورات اوست :
الله متعال فرموده اند :
﴿ وَمَن يُسْلِمُ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهُ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى ﴾
| هر کس [خالصانه] به الله رو کند و نیکوکار باشد، به راستی که به محكم‌ترين دستاويز چنگ زده است؛ و سرانجامِ کار‌ها به سوی الله است| سوره لقمان: 22
در متون اسلامی نیز اسلام به زیبایی تعریف شده است:
“الإسلام هو الاستسلام الله والخضوع له بفعل أوامره وترك نواهيه مع الإيمان الكامل بوحدانيته وبما أنزل على رسوله محمد صلى الله عليه وسلم”
ترجمه: “اسلام به معنای تسلیم شدن در برابر الله متعال و فرمانبرداری از او با انجام دستوراتش و پرهیز ازنواهی اش همراه با ایمان کامل به یگانگی او و آنچه بر پیامبرش محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نازل کرده است.”
منبع: كتب عقيدة أهل السنة
به این ترتیب اسلام دینی است که از انسانها میخواهد با ایمان به الله متعال و پذیرش هدایت او زندگی خود را بر اساس فرمانهای الهی تنظیم کنند و از هرگونه گناه و نافرمانی پرهیز نمایند.
تعریف ایمان و تفاوت بین اسلام و ایمان
اسلام در معنای کلی به معنای عبادت الله متعال بر اساس شریعتی که پیامبرانش آورده اند .است. این مفهوم شامل تمامی ادیان الهی میشود که از حضرت نوح علیه السلام تا حضرت محمد صلى الله عليه وسلم آورده شده اند. اما پس از بعثت پیامبر اسلام اسلام به معنای خاص به شریعتی اختصاص دارد که پیامبر محمد صلی الله علیه وسلم آورده و تمامی ادیان گذشته را نسخ کرده است.
الله متعال فرموده اند :
﴿ إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللَّهُ الْإِسْلَامُ ﴾
| در حقیقت، دین [پسندیده] نزد الله همان اسلام است| سوره آل عمران: 19
در مقابل ایمان به معنای باور قلبی به الله متعال، ملائکه، کتابهای آسمانی پیامبران روز قیامت و تقدیر خیر و شر آن است این تعریف بر اساس حدیث معروف جبريل عليه السلام است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:
” الإيمان أن تؤمن بالله وملائكته وكتبه ورسله واليوم الآخر وبالقدر خيره وشره “
ترجمه: “ایمان یعنی باور داشتن به الله متعالی، فرشتگان او، کتابهای او، پیامبران او، روز قیامت، و تقدیر (سرنوشت) چه خوب و چه بد.”
تفاوت اسلام و ایمان در این است که اسلام به اعمال ظاهری مانند اقامه نماز روزه و دیگر عبادات بدنی اشاره دارد و ایمان به اعتقادات باطنی و کارهای قلبی مربوط میشود.
الله متعال فرموده اند:
﴿ قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَمَا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قلوبكم ﴾
| اعراب [بادیه‌نشین، در حضور پیامبر] گفتند: «ایمان آورده‌ایم» [ای پیامبر، به آنان] بگو: «شما ایمان نیاورده‌اید؛ ولى بگویید: “اسلام آورده‌ایم”؛ و هنوز ایمان در قلب‌هایتان نفوذ نكرده است| سوره حجرات: 14
به این ترتیب اسلام و ایمان اگرچه در معنای کلی به هم مرتبط هستند، اما زمانی که همراه یکدیگر ذکر شوند به جنبه های ظاهری و باطنی دین اشاره دارند.
اسلام : دین توحید و پیامبران
توحید، اساسی ترین اصل اسلام است که بر ایمان به یکتایی الله متعال و پرستش او بدون هیچ شریک یا واسطه ای تأکید دارد تمام پیامبران از حضرت نوح تا حضرت محمد صلى الله علیهم اجمعین برای دعوت مردم به یکتاپرستی و دوری از شرک مبعوث شدند.
الله متعال فرموده اند:
﴿ وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهُ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ ﴾
| یقیناً ما در هر امتی، پیامبری را [با این پیام] برانگیختیم که: «الله یکتا را عبادت کنید و از طاغوت [معبودان غیر الله] دوری کنید| سوره نحل: 36
در این آیه الله متعال به روشنی بیان میکند که هدف از ارسال رسولان دعوت به عبادت الله و دوری از طاغوت (هر چیزی که به جای الله متعال پرستیده شود) بوده است پیام توحید از زمان حضرت نوح آغاز شد که مردم را به رها کردن بت پرستی و ایمان به خالق یکتا فراخواند.
پیامبران دیگر همچون حضرت ابراهيم موسى عيسی و در نهایت حضرت محمد صلی الله علیهم اجمعین این پیام را ادامه دادند هر کدام از این پیامبران در عصر خود، نماینده توحید بودند و مردم را به عبادت الله متعال دعوت می کردند.
الله متعال فرموده است:
﴿ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ . اللهُ الصَّمَدُ. لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُن لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ ﴾
[ای پیامبر] بگو: او الله یکتا و یگانه است. الله بی نیاز است [و همه نیازمند او هستند] نه [فرزندی] زاده و نه [از کسی] زاده شده است. و هیچ کس همانند و همتای او نبوده و نیست| سوره اخلاص: 1-4
جهانی بودن پیام اسلام
اسلام دینی است که برای همه انسانها در تمام زمانها و مکانها فرستاده شده است. این دین آسمانی با تعالیم جامع و جاودانه خود، پاسخگوی نیازهای روحی، اخلاقی و اجتماعی تمامی انسانها در هر عصر و شرایطی است.
الله متعال فرموده اند:
﴿ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا ﴾
| [ای پیامبر،] ما تو را جز بشارت بخش و بیم دهنده‌ای برای همۀ مردم نفرستادیم|سوره سبأ: 28
حضرت محمد صلى الله عليه وسلم به عنوان خاتم پیامبران، مأموریت یافت تا پیام اسلام را به همه جهانیان ابلاغ کند این ویژگی اسلام را از دیگر ادیان گذشته که مختص به اقوام و زمانهای خاص بودند، متمایز میکند.
اسلام با تأکید بر یکتاپرستی، عدالت ،برابری و کرامت انسانی مرزهای قومی زبانی و فرهنگی را در نوردیده و انسانها را به وحدت و همبستگی دعوت میکند پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند:
“كان النبي يبعث إلى قومه خاصة، وبعثت إلى الناس عامة”
ترجمه: “پیامبران پیشین تنها به سوی قوم خود فرستاده می‌شدند، اما من برای همه مردم مبعوث شده‌ام.”
رواه بخاری و مسلم.
بنابراین، اسلام دینی جهانی است که هدف آن هدایت تمام بشر به سوی سعادت دنیا و آخرت است.
هدف و پیام اسلام
هدف اصلی اسلام دعوت به عبادت الله یگانه و ترک هرگونه شرک است. اسلام انسانها را به شناخت خالق پرستش، او و پیروی از دستورات الهی فرا میخواند پیام، اسلام رهایی از هرگونه وابستگی به مخلوقات و تسلیم قلبی و عملی در برابر الله متعال است.
الله متعال فرموده اند:
﴿ اعْبُدُوا اللَّهُ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهِ غَيْرُهُ ﴾
|الله یگانه را پرستش کنید که جز او معبودی [به‌حق] ندارید| سوره الأعراف: 59
این پیام توسط تمامی پیامبران الهی ابلاغ شد تا انسانها را از تاریکی های جهل و گمراهی به نور توحید و هدایت سوق دهند توحید، پایه ای است که تمامی عبادات و اعمال نیک بر آن بنا میشود و راه سعادت دنیا و آخرت را برای بشر هموار میکند.
اسلام نه تنها انسانها را به پرستش الله دعوت میکند، بلکه با ارائه نظامی جامع زندگی فردی و اجتماعی را سامان داده و بشریت را به سوی آرامش و عدالت هدایت میکند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند:
“إنما بعثت لأتمم مكارم الأخلاق”
ترجمه: “من برای تکمیل کردن فضایل اخلاقی مبعوث شده‌ام.”
رواه مالک
سخن آخر
در این مقاله تلاش شد تا نگاهی کلی به مفاهیم اساسی اسلام از جمله تعريف أن، ایمان، توحید، جهانی بودن پیام و اهداف این دین الهی ارائه شود. اسلام به عنوان دین یکتاپرستی راهنمایی جامع برای سعادت دنیا و آخرت است و انسانها را به پرستش خالق یگانه و دوری از شرک فرا میخواند.
الله متعال فرموده اند:
﴿ إنَّ الدِّينَ عِندَ اللَّهُ الْإِسْلَامُ ﴾
| در حقیقت، دین [پسندیده] نزد الله همان اسلام است| آل عمران: 19
پیروی از تعالیم اسلام کلید رسیدن به آرامش و کمال انسانی است. این دین با ارائه نظامی جامع برای زندگی راه سعادت حقیقی را برای بشر هموار کرده است از شما دعوت میکنیم که برای شناخت بهتر این دین و پاسخ به سؤالات خود به منابع معتبر مراجعه کنید و در مسیر کسب علم و معرفت، قدم بردارید.